Yatırımlar

Temeli 2008’de atılan Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattının 76 kilometrelik Türkiye ayağı, ihale sistemi yüzünden durdu. Tarihi İpek Yolu'nu demir ağlarla canlandıracak ‘asrın projesi’, 290 milyon liraya ihale edildi. Ancak ihale iki defa tekrarlandı ve 3 kat nakit harcandı, tekrar bitmedi.

2011’de tamamlanması öngörülen Bakü-Tiflis-Kars demiryolu inşaatını yarım bırakan gündemi sarsan olaylar , Sayıştay raporlarına yansıdı. 2008’de 76 kilometrelik hat için açılan ihaleyi 294 milyon liralık teklifle Özgün-Çelikler Yapı konsorsiyumu kazandı. Ancak şartnamenin gerçekçi hazırlanmaması ve sonradan çıkan aç-kapa tünel, alt-üst geçit gibi eklemeler sebebiyle 435 milyon lira harcanmasına rağmen işin % 39’u bitirildi. 2012’de yenilenen ihaleyi alan Şenbay Madencilik-Ermit Mühendislik ortaklığı, belirlenen maliyetten 12 kat çok bedel verdiği altyapı kazı işlerini tamamladı. Yönetim Mahkemesi, itirazlar üzerine firmanın mukavelesini feshetti ve üst bina işlerine başlanamadı. Devletin kasasından bu ihale için 537 milyon lira çıktı. Bu kararla Aralık 2013’te demiryolu yapım süreci durdu. İhale en iyi üçüncü önerisi veren Gülermak-Kolin İnşaat’a bırakıldı. Fakat Danıştay, mahkemenin kararını bozdu ve ihale tekrardan mukavelesi feshedilen şirkete bırakıldı. Gelinen noktada, tarihi demiryolu hattının yapımı kilitlendi. Ulaştırma Bakanlığı’nın hesabına göre, işin bitmesi için 500 milyon lira daha lazım geliyor . Bu sebepten ötürü yekün maliyet 1,5 milyar liraya çıkacak. Ulaştırma Bakanlığı Teftiş Kurulu ise Türkiye’yi Azerbaycan ve Gürcistan’a karşı utangaç düşüren ihaleyle ilgili tahkikat başlattı.

Sayıştay, nihayet yayınladığı Ulaştırma Bakanlığı denetim raporunda ihalede devletin nasıl zarara uğratıldığını can alıcı tablolarla ortaya koydu. Rapora göre Ulaştırma Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü, 2012’de Bakü-Tiflis-Kars (BTK) Demiryolu'nun Türkiye bölümüyle ilgili düzenlediği ikinci ihalede demiryolunun altyapı kazı ve dolgu işlerinin yaklaşık olarak maliyetini 42,5 milyon lira olarak belli etti . Bu sayı , ihalenin yekün bedelinin % 7,48’ine tekabül ediyordu. Ancak ihaleyi kazanan Şenbay-Ermit iş ortaklığı aynı altyapı kazı ve dolgu işleri için 512,5 milyon lira öneri etti. Bu sayı yekün ihale bedelinin % 93,32’sini oluşturuyordu. İş ortaklığına iş artışıyla beraber altyapı işleri için fiilen 537 milyon 843 bin lira ödendi. Bunun üzerine yekün sözleşme bedelinin % 99, dokuz ’u altyapı kazı ve dolgu işlerine harcandı. Sayıştay raporunda mevzu ile ilgili şu can alıcı tespitler yapıldı: “Yüksek bedel verilmekte olan altyapı işlerine iş programında öncelik verilmesi ve programın önünde imalat yapılması yoluyla sözleşme bedelinin % 99, dokuz ’u kazı ve dolgu işleri için harcanmıştır. İhale çerçevesinde yapılması lazım gelen başka üstyapı, altyapı imalatlarının sözleşme bedelinin arka kalan % 0,01’i içinde tamamlanmayacağı açıktır. Geriye kalan işlerin yeni bir ikmal ihalesine kalacağı değerlendirilmektedir.” Demiryolunun bitirilmesi için çıkılacak üçüncü ihale devlete pahalıya patlayacak. Zira henüz % 1’i bile tamamlanmayan üstyapı ve başka altyapı işlerinin Ulaştırma Bakanlığı’nın belirlediği yaklaşık olarak maliyete göre değeri 500 milyon liraya yaklaşıyor. Şenbay-Ermit iş ortaklığının 2012’de imzaladığı sözleşmeye göre kalan işlerin tutarı yaklaşık olarak 63 milyon lira. Ancak bu harcamayla kalan işlerin bitmesinin mümkün olmadığı belirtiliyor.

Bu durumda 76 kilometrelik BTK demiryolunun yapımının yekün maliyeti 1,5 milyar lirayı bulacak. Sayıştay raporunda ihaleye girenlerin yüksek bedel verdiği iş kalemlerini bitirmesiyle ihale bedelinin harcanması, düşük bedel verdiği iş kalemlerinin ise tamamlanmayıp tekrardan ihaleye çıkılmasına neden olan halk ihale sistemindeki mevzuat boşluklarının acilen giderilmesi istendi. Raporda söz konusu projenin uluslararası niteliği olması sebebiyle memleket prestijinin göz önüne alınması gerektiği belirtilerek, iki ihalede de yaklaşık olarak maliyet ve iş programının kaynakların verimli kullanılmasına yönelik hazırlanmadığı net bir biçimde eleştirildi.

ÜÇ KİK ÜYESİ SORUŞTURMA İSTEDİ

2012’deki ihaleyi alan Şenbay-Ermit iş ortaklığının altyapı işlerine verdiği yüksek öneri , ihaleye dahil olan başka şirketler tarafından da Kamu İhale Kurulu’na (KİK) şikayet edilmiş. İhalede ikinci en iyi önerisi veren Açılım- Comsa-Seza İş Ortaklığı KİK’e yapmış olduğu itiraz başvurusunda demiryolunun yapımıyla ilgili ilk ve ikinci ihaleyi kazanan iki iş ortaklığının altyapı işlerine çok fazla yüksek, üst yapıya ait işlere çok fazla düşük birim bedel vererek yekün öneri fiyatta elde edilen avantajla ihaleyi kazandığını idda etti . Şikayet dilekçesinde ilk ihaleyi alan iş ortaklığının öncelikle gerçekleştirilmesi lazım gelen altyapı kalemlerinin karşılığında öngörülen ödeneğin tamamlandığı, ancak işin hepsinin bitirilemediği açıklandı . Bu sebeple işin kalan bölümünün tamamlanması için tekrardan ihaleye çıkıldığı ifade edildi. Benzer yöntemin uygulandığı ikinci ihalede de çok fazla yüksek kârlı olarak öneri edilen altyapı kalemlerin tamamlanmasından akabinde işin tekrar ikmale gitmesinin gerekeceği ve halk kaybının oluşacağı açıklandı . Başvuruyu değerlendiren KİK’in 7 üyesinden 3’ü şirketin yukarıda anlatılan itirazını haklı buldu ve ihale yetkilisi ve komisyon üyeleri hakkında inceleme ve tahkikat yapılması için Başbakanlık Teftiş Kurulu’na bildirimde bulunulmasını talep etti . Ancak 4 üye itirazın reddi yönünde oy kullanınca şirketin itirazı reddedildi.

BTK biterse senede 3 milyon yolcu taşıyacak

Tamamlandığında Marmaray’ın yardımıyla Çin ve Doğu Avrupa’yı kesintisiz biçimde Avrupa’ya bağlayacak olan Bakü-Tiflis-Kars (BTK) Demiryolu’nun temeli 24 Temmuz 2008’de Kars’ta atılmıştı. Projenin Kars’tan Tiflis’e kadar olan 76 kilometrelik bölümünü Türkiye, Ahılkelek’e kadar olan 29 kilometrelik bölümünü Gürcistan gerçekleştiriyor. Ahılkelek-Tiflis arasındaki 80 kilometrelik olağan hat da Azerbaycan tarafından rehabilite ediliyor. BTK’nın hepsinin 2013’te bitirilmesi öngörülmüştü. Demiryolunun bitmesiyle orta vadede senede 3 milyon yolcu ve 6,5 milyon ton yük taşınması hedefleniyordu. Projenin ortağı üç ülkeyle Orta Asya Türk cumhuriyetleri arasındaki kesintisiz demiryolu bağlantısını da sağlayacak.